De komende jaren zullen er echter oplopende tekorten aan vakmensen ontstaan. Het ontwerpadvies zal op vrijdag 21 juni worden vastgesteld in de SER en is bestemd voor minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Ambachten ondergewaardeerd
De ambachten leveren een substantiële bijdrage aan de economische ontwikkeling van Nederland. Diverse ambachten vormen een bron van creativiteit en innovatie en spelen zo een wezenlijke rol in de innovatieketen. Een aantal specialistische ambachten heeft een sleutelfunctie in de (maak)industrie. Ambachten leveren ook een bijdrage aan het opleiden van vakmensen. Ambachten met een sterk lokale oriëntatie dragen bovendien bij aan de sociale samenhang. De SER constateert dat de waardering voor vakmanschap te wensen over laat. Een algemene opleiding geniet bij jongeren en ouders bijvoorbeeld meer waardering dan een ambachtelijke opleiding. Vergroting van de waardering voor ambachten begint bij het zichtbaarder maken ervan in de samenleving, want ‘onbekend maakt onbemind’. Invoering van de meestertitel in een ambachtelijke branche is een mogelijkheid om vakmanschap en excellentie zichtbaarder te maken. Meesters kunnen ook als ambassadeurs van de ambachten fungeren. De raad adviseert de positie van het vakonderwijs te verbeteren door onder andere het beroepsperspectief van vmbo, mbo en hbo beter zichtbaar en inzichtelijk te maken. Als gevolg van nieuwe technologische ontwikkelingen spelen kennis en techniek een steeds grotere rol in het ambacht. Het is dan ook een misvatting dat het om ongeschoold werk zou gaan. De raad vraagt in het bijzonder aandacht voor de rol van kleinschalige opleidingen. Hij acht het noodzakelijk dat deze opleidingen voor een specialistisch beroep met een reëel arbeidsmarktperspectief in stand kunnen blijven, zoals specialistische opleidingen voor beroepen als fietstechnici, pianotechnici, audiciens, tandtechnici, glasblazers, keramisten en meubelmakers. Wezenlijk onderdeel van het ambachtsonderwijs zijn de leerbedrijven. Aangezien de ambachtseconomie een relatief groot aandeel zzp’ers kent en gezien de verwachting dat dit aandeel nog zal groeien, acht de raad het wenselijk dat ook zzp’ers in aanmerking kunnen komen voor de nieuwe subsidieregeling (per 1 januari 2014) om leerlingen als leerbedrijf te begeleiden bij hun stage of leerwerk-traject.

Versterk ondernemerschap
De ambachtseconomie kent veel kleinschalige bedrijven en een relatief groot aandeel zzp’ers. Dit betekent dat ambachtelijk vakmanschap en ondernemerschap vaak in combinatie moeten worden uitgeoefend. Deze combinatie is in de praktijk veeleisend. De raad acht het wenselijk dat ontwikkeling en training van vaardigheden die nodig zijn voor het ondernemerschap zo mogelijk al in het beroepsonderwijs worden aangeleerd. Om ondernemerschap verder te versterken kunnen de nieuwe Ondernemerspleinen ondersteuning en voorlichting geven aan ondernemers in de ambachtseconomie. De focus ligt daarbij vooral op starters. Het gaat om ondersteuning bij onderwerpen als internationaal zakendoen en bedrijfsopvolging en -overname.

Let op kwalitatief goed werk
Ondernemerschap betekent ook aandacht voor kwalitatief goed werk en duurzame inzetbaarheid. De raad doelt daarmee op gezond en veilig werk en aandacht voor scholing. Dit geldt voor alle werkenden in de ambachtseconomie, zowel voor zzp’ers als voor werknemers.

Tekorten bieden ook kansen
De oplopende tekorten aan vakmensen in de ambachtseconomie ontstaan doordat veel ouderen uitstromen en de instroom van jongeren vanuit het beroepsonderwijs al jaren afneemt. Voor de periode 2010-2012 verwacht men een vervangingsvraag van 229.000 vakmensen. Deze ontwikkelingen zijn zorgelijk, maar bieden ook kansen, vooral in het licht van de toenemende (jeugd)werkloosheid.

Stand van zaken
Het ontwerpadvies Handmade in Holland: vakmanschap en ondernemerschap in de ambachtseconomie is voorbereid door de Commissie Toekomst Ambachtseconomie, onder voorzitterschap van kroonlid Mirjam van Praag. Het is een reactie op een adviesaanvraag van minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 4 december 2012. Het advies zal naar verwachting worden vastgesteld tijdens de openbare raadsvergadering van vrijdag 21 juni.

Meer informatie: SER ontwerpadvies Handmade in Holland – vakmanschap en ondernemerschap in de ambachtseconomie (pdf-bestand)